zur Druckansicht

Unser Hausgarte: Paprika un Paradeis

Der Paprika un die Paradeis schmecke gwies so gut, wie se ausschaun. Zu kaafe gibts des uf em Markt in der Temeswarer Josefstadt. Foto: Walter Altmayer

Unlängscht han mei Weib un ich a kleene Zalat mache wille, mit zammgschniedenem Paprika un Paradeis, manchi han ’ne aach Zigeinerzalat genennt. Mir sin also (bei uns, in Ottawa) ins Lebensmittlgscheft gang un han Paprika un Paradeis kaaft. De Paprika war vun Mexiko, hat gut ausgschaut, hat awr noh nicks gschmeckt. Die Paradeis ware vun ’me Treibhaus irgendwu in dr Näh. Die han aach perfekt ausgschaut, han awr iwrhaupt ke Gschmack ghat.

Ich han an unsre Garte vun drhem denke misse un an alles, was dort so gwachst is. De Gemiesegarte is schun ganz frieh umgegrabt gin. Wann de Schnee kaum weg war un die Erd bissl getrucklt war, hat mer Mischt vum Mischthaufe drdriwwer gstraut. Dann hat mer mit ’ner Spaat umgegrabt un mit ’me Reche gleichgerechelt. Des war ke leichti Arweit.

Uf alli zwaa Seite vum Gartewech hat mer dann alles Meglichi gsetzt odr angebaut. Mit de Knowlzewe un de Setzzwiwle hat mer misse ufpasse, dass mer se so in die Erd stecht, dass die Worzle unne ware. Mer hat se zimlich näkscht eene zum anre gsetzt, weil mer jo gwisst hat, dass mer villi drvun esse wärd, bevor se ausgewachst sin. Mit de Erbse un Bohne hat mer misse Platz losse for die Phähl spätr inschlaan, dass se spinne han kenne. Bohne han mer immer mehreri Reihe ghat. Die färwiche, wu dann die ‚griene Bohne‘ getraa han (eigntlich ware se jo geel, wann mer se for Zuspeis serviert hat), un dann die kleene weiße Bohne, wu mer zeitich werre gelosst hat un noh de ganze Winter lang gekocht hat.

Dann ware Reihe mit Suppegemiese: Grienzeich, Gelriewe un Paschkenat. Näkscht ware mehreri Reihe mit Zeller, Rettich un Maak. Do war Monatsrettich, wu im Summer gut gschmeckt hat, un Winderrettich, wu sich in dr Speis dorch de Winder ghal hat. Vum Maak hat mer dorchs Johr Maakstrudl un Maaknudle gmacht.

Mehreri Arte vun Zalat hat mer net zu näkscht zuenanner anbaue kenne, weil se sich sunscht verrasst (vermischt) hätte. Die vrschiedene Blätterzalate han de ganze Summer gut gschmeckt. De Koppzalat is bei uns nie so scheen gin wie mer ’ne ufm Mark hat kenne kaafe. For ’s Kraut un die Kulrawe han mer die Planze ufm Wuchemark kaaft. Mir han oft mehreri Arte vun Kulrawe gsetzt, die hellgriene ware Summerkulrawe, un die dunklblooe ware mehr for späder im Herbscht.

Net zu vrgesse sin die Umorkesteck un die Kerbsesteck, wu vill Platz gebraucht han. Umorkezalat mit Rahm un rote Paprika hat mer de ganze Summer lang gmacht. Saure Umorke hat mer schun im Summer odr Herbscht ghat, awr nor die Essichumorke han sich iwr de Winder ghal. Vun de Kochkerbse (Kochkürbis) hat mer de ganze Summer lang Zuspeis gmacht. Die Brotkerbse sin in de Kerbsestrudl kumm un späder hat mer se aach im Backowe backe kenne.

De meischte Kukruz un die meischti Grumbiere sin jo drauß im Feld gwachst, awr im Garte han mer Reihe vun Kochkukruz un aach Reihe vun Patschkukruz ghat. De Kochkukruz hat mer meischt am Kolwe gekocht odr aach uf die Glut geleet, wann ’r noch ganz jung war (un die Milch rausgspritzt is, wann mer mitm Finger uf e Keere drufgedrickt hat). Im Garte war immer noch Platz for phaar Reihe Grumbiere. Vun dort sin noh dr Enteignung die Grumbiere for’s ganzi Johr kumm (weil halt ke Grumbierefeld mähr war). Mer hat sich halt helfe misse.

Zu erwähne is noch de Kapper (Dill) wu jedes Johr vun selwer gewachs is un net nor for Kappersoß un saure Umorke vrwend is gin. Er is aach gut for in die Supp, un e Kappersupp schmeckt ganz gut.

Im Summer han mer oft Karfiolsupp gekocht, awr de Karfiol han mer aach ufm Wuchemark kaaft. So weit wie ich mich erinnre kann, han mer Winete (Auberginen) erscht vun de rumenische Koloniste kenneglernt un nie im eigene Garte ghat.

Eigntlich han ich doch wille de Paprika un die Paradeis beschreiwe. Die Planze han mer aach ufm Wuchemark kaaft. Mir han jedes Johr mehreri Reihe Paprika im Garte ghat, kleeni un großi, milde un scharfe. Un mir han vrschiedeni Sorte Paradeis ghat: runde un längliche, glatte un schruwliche, un runde, paradeisformiche. Die Paprikaschote ware net alli gleich groß un aach die Paradeis ware net alli perfekt. Manchi han aach mol Tuppe ghat, wu Wind un Reen un Schloße hinerloss han. Awr alli han so gut gschmeckt, besser wie heit. Ehre Gschmack kenne die heitiche Produkte iwrhaupt net erreiche. Heit is jo villes bessr, awr Paprika un Paradeis sicher net!  Als Gemisch war des e gutes Esse, bekannt aach als schmackhaftes Paradeis-Paprika odr Juwetsch.

Des Esse war gut im Banat, bloß dass seit 1980 die Lebensmittl, un aach es Gemiese, in de Stadt Manglware ware. Jetz kann mer do bei uns im Großhandl alles krien, awer mer soll „gesundheitsbewusst“ un meglichst wenich esse: Supp un Fleisch schon gar net. Schad for die viele Importe. Was iwrich bleibt und weggschmiss git, fresse die Elefante un anres Viech im Zoologische Garte. Odr aach arme Leit in de „Freitafeln“; die altmodische „Suppekiche“ hat mer jo abschafft.